Akne

Akne nedir? Nasıl oluşur?

Akne, kıl köklerinin ve bu kıl köklerine açılan yağ bezlerinin iltihaplanması ile seyreden, tedavi edilebilen bir cilt hastalığıdır. Genellikle ergenlik yaş grubunda görünmesine rağmen yetişkinlerde de görülebilir, hafif ya da şiddetli olabilir.  

Özellikle yüz, göğüs ve sırt bölgesindeki yağ bezleri daha büyük ve aktiftirler. Bu bezlerden yağ (sebum) üretiminin artması ve yağ bezlerinin açıldığı kıl köklerinin tıkanması akne oluşumundaki ilk basamaktır. Tıkaçların oluşturduğu siyah ve beyaz noktalara komedon adı verilir. Sonrasında bu bölgelerde Propionibacterium acnes adlı bakterinin çoğalması iltihaplı sivilcelerin oluşumuna neden olur. Bazen derin yerleşimli, nodülokistik denilen, ağrılı olabilen ve iz bırakma riski daha yüksek akne tipi de görülebilir.

Akne oluşumunu neler etkiler?

• Hormonal faktörler yağ üretiminin en önemli belirleyicilerindendir. Ergenlik döneminde değişen hormonlar, yağ bezlerinden sebum üretiminin artmasına neden olur. Yetişkinlerde de hormonal bozukluklar akne oluşumuna neden olabilir. Adet döneminde aknede artış olabilir, bu doğal bir durumdur. Fakat adet düzensizliği, tüylenme gibi şikayetler varsa, hormon düzensizlikleri ve polikistik over sendromu açısından tetkik etmek gerekebilir.
• Gözeneklerin tıkanması sebumun dışarı atılmasını engelleyerek akne oluşumuna katkıda bulunur. Kullanılan yağlı kremler, ağır makyaj malzemeleri, terleme, cildin uygun şeklide temizlenmemesi gözenekleri tıkanmasına neden olur.
• Genetik faktörler de akne oluşumunda önemlidir, ailesinde şiddetli akne olan kişilerde akne daha sık görülür. Cildin hormonlara vereceği yanıt, yağ üretimi, kıl köklerinin tıkanmaya yatkınlığı genetik olarak belirlenen faktörlerdir.
• Diyet ile akne arasındaki ilişki çok net değildir, fakat glisemik indeksi yüksek olan, yani kan şekerini hızla yükseltebilen çikolata, şekerleme, kızartma, fast food, kola gibi gıdaların akneyi arttırma ihtimali vardır.
• Yaygın inanışın aksine karaciğer bozukluklarıyla ilişkisi yoktur.

Akne nasıl tedavi edilir?

• Akne sadece kozmetik bir sorun gibi görülse de ciddi psikolojik etki oluşturabilir, özgüveni etkileyebilir. Kalıcı izler bırakabilmesi nedeniyle zamanında doğru tedavi uygulanması önemlidir. Tedaviye aknenin şiddeti ve hastanın beklentileri göz önünde bulundurularak karar verilir.
• Siyah ve beyaz noktaların (komedonların) ve hafif sivilcelerin olduğu durumda öncelikle krem tedavileri tercih edilir. Kremlerin içinde başlıca antibiyotikler, antibakteriyel maddeler ve deride tıkaç oluşumunu engelleyen A vitamini türevi ilaçlar bulunur. Bunun yanı sıra cilt temizliği de önemlidir.
• Yoğun iltihaplı sivilceler ya da derin yerleşimli nodülokistik akne varlığında ağızdan antibiyotik tedavisi gerekebilir. Tedavi süresi ilaca verilen cevaba göre belirlenir, 1-6 ay arasında değişebilir. Şiddetli akne varlığında ya da ağızdan antibiyotiğe cevap alınamazsa, bir A vitamini türevi olan izotretinoin ile tedavi tercih edilebilir.
• Akneyi sıkmak ve kurcalamak önerilmez, genetik olarak yatkın kişilerde iz kalma riski vardır. Fakat doktor kontrolünde siyah noktaların temizlenmesi, kistlerin boşaltılması mümkündür.
• Akne izlerinin tedavisi için en ideali önce aknenin tedavi edilip sonra izlere odaklanılmasıdır. Lazer, kimyasal peeling, mezoterapi iz tedavisi yöntemlerinden bazılarıdır.

İzotretinoin tedavisi nasıl olur?

• İzotretinoin (Roaccutane, Aknetrent, Zoretanin ve Acnegen isimleriyle piyasada bulunur), bir A vitamini türevidir, ağızdan kapsül olarak kullanılır. Yağ bezlerinde sebum üretimini azaltıp kıl köklerinde tıkaç oluşumunu engelleyerek akne oluşumundaki en önemli iki faktörü düzeltir. Oldukça etkili bir tedavidir, fakat çeşitli yan etkileri nedeniyle doktor gözetiminde dikkatli şekilde kullanılmalıdır.
• En sık yan etkileri deri kuruluğu, dudaklarda kuruma ve çatlamadır. Karaciğer testlerinde ve kan yağlarında değişime neden olabilir, bu nedenle ilaç kullanılırken düzenli kan tahlilleri yapılır. Yan etkiler ilaç kesildikten sonra geriler, aknedeki düzelme ise genellikle uzun ömürlü olur.
• Önemli bir nokta, ilaç kullanılırken ve bıraktıktan sonraki bir ay süresince gebe kalmanın kesinlikle yasak olmasıdır, uzun vadede ise doğurganlığa herhangi bir etkisi yoktur.

Yetişkinlerde akne olur mu?

• Akne genellikle ergenlik çağına ait bir sorun olarak bilinse de bazen yetişkinlikte de devam edebilir, hatta ergenlikte akne sorunu olmayan kişilerde yetişkin çağda akne ortaya çıkabilir.
• Akne ergenlik çağında erkeklerde daha sık görülürken yetişkin çağda kadınlarda daha sık görülür.
• Ergenlik döneminde akne genellikle T bölgesinde yoğunken yetişkinlerde çene bölgesinde daha sık görülür.
• Genetik faktörler, gözenekleri tıkayan tarzda krem ve makyaj malzemelerinin kullanımı, hormonal bozukluklar buna neden olabilir. Adet düzensizliği ve tüylenme şikayeti olan kadınlarda hormon profili ve poliklistik over sendromu ihtimalinin değerlendirilmesi gerekir.
• Tedavide aknenin şiddeti, altta yatan tetikleyici bir durum olup olmaması göz önünde bulundurulur. Size uygun tedavinin belirlenmesi için dermatoloğunuza başvurabilirsiniz.